Axit axetic hay CH₃COOH là axit hữu cơ đơn chức thuộc nhóm axit cacboxylic. Trong đời sống nó thường được biết đến qua giấm ăn dạng pha loãng khoảng 3–5%. Trong công nghiệp, axit axetic thường được cung cấp ở dạng tinh khiết cao, có khả năng kết tinh khi lạnh nên còn được gọi là axit axetic băng.
Khối lượng mol của CH₃COOH khoảng 60,05 g/mol. CH₃COOH hòa tan hoàn toàn trong nước, ethanol và ether, rất dễ pha chế. Tuy chỉ là axit yếu, nhưng khi đạt nồng độ cao vẫn có tính ăn mòn đáng kể đối với kim loại và da.
Tính chất của axit axetic
Tính chất hóa học
- Phản ứng với kim loại hoạt động để tạo muối acetate và khí hydro.
- Trung hòa với bazơ mạnh, tạo ra các muối sodium acetate, potassium acetate…
- Tham gia phản ứng ester hóa cùng rượu để tạo ester (ethyl acetate, butyl acetate).
- Hòa tan tốt nhiều chất hữu cơ, thích hợp dùng làm dung môi công nghiệp.
- Tính ăn mòn tăng rõ khi nồng độ vượt 80%.
Tính chất vật lý
- Có mùi hăng đặc trưng, dễ nhận biết ngay cả khi pha loãng.
- Tan hoàn toàn trong nước nhờ khả năng tạo liên kết hydro.
- Nhiệt độ nóng chảy khoảng 16,6°C, dễ kết tinh khi trời lạnh.
- Nhiệt độ sôi khoảng 118°C, tương đối cao so với nhiều dung môi hữu cơ khác.
- Có độ nhớt thấp, dễ bơm và vận chuyển bằng hệ thống đường ống.
- Dễ bay hơi và có thể làm tăng nồng độ dung dịch nếu bảo quản không kín.
Các ứng dụng của axit axetic
- Dùng để sản xuất các loại ester công nghiệp dùng cho sơn, keo và mực in.
- Điều chỉnh pH trong thực phẩm và đồ uống lên men.
- Làm chất bảo quản thực phẩm nhờ khả năng ức chế vi sinh.
- Là nguyên liệu để sản xuất Vinyl Acetate Monomer (VAM) cho ngành nhựa và vật liệu kết dính.
- Tẩy cặn khoáng, cặn kim loại và oxit nhẹ trên thiết bị kỹ thuật.
- Ứng dụng trong nhuộm vải để ổn định màu và hỗ trợ quy trình dệt.
Các dạng CH₃COOH phổ biến trong công nghiệp
- Loại 3–5% được dùng trong thực phẩm, dung dịch vệ sinh nhẹ.
- Loại 30–60% được dùng trong công nghiệp nhẹ, tẩy gỉ và xử lý bề mặt.
- Loại 80% được dùng cho sản xuất dung môi hoặc nguyên liệu tổng hợp.
- Loại 99% được dùng trong hóa chất, polymer, dược phẩm.
Hướng dẫn an toàn khi sử dụng CH₃COOH
- Đeo đầy đủ găng, kính bảo hộ, khẩu trang lọc hơi hữu cơ.
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với da và mắt.
- Luôn pha loãng theo trình tự rót axit vào nước, không làm ngược lại.
- Lưu trữ trong thùng HDPE hoặc inox, nơi thoáng mát.
- Khi bị bắn lên da nên rửa nước liên tục 15 phút.
- Nếu tràn ra sàn rắc kiềm (soda) để trung hòa rồi thu gom.
Axit axetic hay CH₃COOH là hóa chất quan trọng trong chuỗi cung ứng công nghiệp hiện đại. Nhờ giá thành thấp, tính ứng dụng rộng và mức độ an toàn tương đối nên nó được dùng từ ngành thực phẩm đến hóa chất, dược phẩm, vật liệu và gia công kim loại. Nắm rõ tính chất cũng như quy trình an toàn khi sử dụng giúp doanh nghiệp hạn chế rủi ro và tối ưu hiệu quả sản xuất.
