H₃PO₄ là gì?

Axit photphoric (H₃PO₄) là một hợp chất vô cơ quan trọng, tồn tại ở dạng tinh thể không màu hoặc dung dịch trong suốt, không có mùi. Đây là một axit trung bình, yếu hơn so với axit sunfuric (H₂SO₄) và axit clohydric (HCl), nhưng vẫn có khả năng ăn mòn mạnh khi ở nồng độ cao. Axit photphoric được sản xuất chủ yếu từ quặng apatit hoặc photphorit, thông qua quá trình xử lý với axit sunfuric hoặc bằng phương pháp nhiệt điện từ photpho trắng. 

Axit photphoric có độc không ?

• Ở nồng độ cao (dạng đậm đặc), H₃PO₄ là chất ăn mòn mạnh, có thể gây bỏng da, bỏng giác mạc, và tổn thương đường hô hấp khi hít phải hơi axit. Việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình bảo hộ (găng tay, kính, tủ hút khí) là bắt buộc khi thao tác.
• Ở nồng độ thấp cấp thực phẩm, khi được pha loãng và sử dụng đúng liều lượng, H₃PO₄ hoàn toàn an toàn cho sức khỏe, và được phép sử dụng trong thực phẩm (ký hiệu phụ gia E338).
• Một số nghiên cứu cho thấy việc tiêu thụ nhiều đồ uống chứa H₃PO₄ có thể làm giảm mật độ xương do ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ canxi. Vì vậy, nên sử dụng ở mức độ hợp lý.

Tính chất lý hóa của H₃PO₄

Tính chất vật lý 

Tính chất hóa học

Ứng dụng thực tế của axit photphoric

Trong ngành thực phẩm & nước giải khát

• Tạo vị chua dịu và cân bằng vị ngọt trong nước giải khát có ga (Coca-Cola, Pepsi).
• Chất bảo quản nhẹ: môi trường axit giúp ức chế vi khuẩn và nấm mốc, kéo dài thời hạn sử dụng.
• Điều chỉnh pH cho nhiều loại thực phẩm, giúp ổn định hương vị và màu sắc.
• Ứng dụng trong ngành sản xuất pho mát và bánh kẹo, giúp cải thiện cấu trúc và hương vị.

Trong sản xuất phân bón

• Đây là lĩnh vực tiêu thụ H₃PO₄ lớn nhất thế giới, chiếm ~90% sản lượng toàn cầu.
• Photpho (P) là nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu trong bộ ba N–P–K.
• H₃PO₄ là nguyên liệu sản xuất các loại phân photphat, thúc đẩy phát triển bộ rễ và hạt giống, tăng khả năng ra hoa và kết quả cho cây trồng, tăng sức đề kháng với sâu bệnh và khô hạn.

Trong sản xuất chất tẩy rửa và hóa chất công nghiệp

• H₃PO₄ được dùng làm nguyên liệu điều chế muối photphat, thành phần chính trong bột giặt và nước rửa công nghiệp.
• Giúp làm mềm nước cứng, tăng hiệu quả làm sạch của chất tẩy rửa.
• Ngoài ra, H₃PO₄ còn được dùng trong sản xuất sơn, thuốc trừ sâu, thuốc nhuộm và dược phẩm.

Hướng dẫn an toàn khi sử dụng và bảo quản H₃PO₄

• Luôn đeo găng tay cao su, kính bảo hộ và khẩu trang lọc khí.
• Làm việc trong tủ hút khí hoặc phòng thông gió tốt.
• Tránh tiếp xúc trực tiếp với da, mắt và quần áo.
• Bảo quản trong thùng nhựa hoặc thủy tinh chịu axit, nắp kín. Nhiệt độ lý tưởng 15–25 °C, tránh ánh sáng trực tiếp.
• Khi dính vào da, rửa ngay bằng nước sạch ít nhất 15 phút.
• Nếu hít phải, di chuyển đến nơi thoáng khí và đến cơ sở y tế gần nhất nếu có triệu chứng.

Axit photphoric (H₃PO₄) là một hợp chất quan trọng và linh hoạt, vừa có vai trò nền tảng trong công nghiệp phân bón, vừa góp phần trong thực phẩm, xử lý kim loại và tẩy rửa. Tuy có tính ăn mòn ở nồng độ cao, nhưng ở dạng pha loãng và sử dụng đúng cách, H₃PO₄ hoàn toàn an toàn và hữu ích cho con người.